Het gebruik van smartphones in de klas is al jaren onderwerp van discussie. Aan de ene kant hoor je stemmen die pleiten voor een compleet verbod: “Ze leiden af, zorgen voor concentratieverlies en maken de leeromgeving onrustig.” Aan de andere kant zijn er mensen, waaronder ikzelf, die geloven dat de smartphone, mits slim ingezet, een waardevol hulpmiddel kan zijn in het onderwijs. Als vader van twee puberdochters ken ik de verslaving en de uren schermtijd. Maar als onderwijsman ken ik de opdracht van het onderwijs: de leerlingen handvatten bieden voor de toekomst. Een verbod op de smartphone past niet bij die rol.
In deze blog, op de dag dat duidelijk werd dat Australië volgend jaar Social Media gaat verbieden voor kinderen onder de 16 jaar, neem ik je mee door beide kanten van de discussie en laat ik zien hoe smartphones een krachtig educatief hulpmiddel kunnen worden.
De Smartphone als Educatief Hulpmiddel
Laten we eerlijk zijn, de smartphone is niet meer weg te denken uit het dagelijks leven van jongeren. Ze gebruiken hem voor communicatie, ontspanning en – als het goed is – ook voor productieve doeleinden. Waarom zouden we dit apparaat dan niet als een nuttige tool in het klaslokaal kunnen inzetten?
Er zijn talloze apps die het leerproces kunnen ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan:
Roosterapplicaties: Hiermee kunnen leerlingen en docenten eenvoudig hun dagelijkse of wekelijkse rooster bekijken, met real-time updates over wijzigingen in lessen of lokalen. Dit helpt om het overzicht te bewaren en op tijd bij de juiste les te zijn.
Elektronische Leeromgevingen (ELO’s): ELO’s bieden toegang tot lesmateriaal, opdrachten, cijfers en feedback. Leerlingen kunnen hier hun huiswerk inleveren, samenwerken aan projecten en vragen stellen aan docenten. Alles wat ze nodig hebben, bevindt zich binnen handbereik op hun smartphone.
Communicatieplatforms: E-mails en interne berichtenapps worden gebruikt om communicatie tussen leerlingen, docenten en ouders soepel te laten verlopen. Of het nu gaat om een herinnering voor een toets, een vraag aan de leraar, of een mededeling van school – via deze platforms blijft iedereen op de hoogte.
Educatieve applicaties: Er zijn veel apps die het leren ondersteunen, zoals tools voor het maken van aantekeningen, quizzen, het oefenen van talen of het uitvoeren van wiskundige berekeningen. Ook zijn er apps waarmee leerlingen gezamenlijk aan projecten kunnen werken en direct feedback kunnen geven of ontvangen.
Door smartphones op deze manier in te zetten, wordt technologie niet de vijand, maar een krachtige bondgenoot in het onderwijs. De truc is echter wel dat het gebruik van deze apparaten goed begeleid en gecontroleerd wordt. Men moet het leren! Maar van wie?
Regels en Digitale Hygiëne
Een van de belangrijkste aspecten van smartphonegebruik in de klas is het stellen van duidelijke grenzen en regels. Dit noem ik digitale hygiëne. Net zoals je verwacht dat leerlingen stil zijn tijdens een uitleg of hun werkplek netjes houden, moet je ook duidelijke afspraken maken over het gebruik van smartphones.
Hier zijn een paar ideeën:
- Duidelijke momenten voor gebruik: Spreek af dat smartphones alleen worden gebruikt op vooraf afgesproken momenten, bijvoorbeeld tijdens specifieke opdrachten of voor educatieve apps.
- Vergrendel-apps: Er zijn apps die de toegang tot bepaalde functies of andere apps op de telefoon beperken. Zo kun je voorkomen dat leerlingen tijdens de les afgeleid raken door social media.
- Digitale pauzes: Stimuleer leerlingen om bewust om te gaan met schermtijd. Dit kan door zogenaamde “digitale pauzes” in te lassen, waarin iedereen even weg is van het scherm en offline taken uitvoert.
Door de juiste regels te stellen en hier consequent in te zijn, zorg je ervoor dat smartphones geen afleiding vormen, maar een nuttig instrument blijven.
Digitaal Bewustzijn en Verantwoordelijkheid
Het is belangrijk dat we leerlingen niet alleen digitale vaardigheden bijbrengen, maar ook dat we ze leren om verantwoord om te gaan met hun technologie. Digitaal bewustzijn gaat verder dan alleen weten hoe je een app gebruikt. Het gaat ook over nadenken hoe je omgaat met informatie, hoe je jezelf digitaal presenteert en hoe je technologie in je voordeel kunt laten werken.
Als we leerlingen leren om hun smartphones op een bewuste manier in te zetten, kunnen ze zelf beter onderscheid maken tussen wanneer hun telefoon hen helpt, en wanneer het juist een bron van afleiding is. Dit kan onder andere door:
- Schermtijd te monitoren: Leer leerlingen hoe ze hun schermtijd kunnen bijhouden en beoordelen of ze die tijd goed besteden.
- Focus-apps te gebruiken: Er zijn apps zoals Forest of Focus To-Do die leerlingen kunnen helpen om zich beter te concentreren door tijdsblokken te creëren waarin ze niet afgeleid worden door meldingen.
- Bewust online gedrag: Leg uit hoe hun online aanwezigheid invloed heeft op hun toekomst, bijvoorbeeld hoe sociale media-profielen bekeken kunnen worden door toekomstige werkgevers of scholen.
Het creëren van digitaal bewustzijn zorgt ervoor dat leerlingen hun smartphone niet alleen als een bron van entertainment zien, maar ook als een hulpmiddel voor hun eigen persoonlijke ontwikkeling en educatie.
Conclusie: De Slimme Smartphone in de Klas
De smartphone hoeft geen vijand van het onderwijs te zijn. Door leerlingen digitale vaardigheden bij te brengen en ze op een verantwoorde manier te leren omgaan met hun apparaten, kan de smartphone juist een krachtig instrument worden voor leren, samenwerken en persoonlijke ontwikkeling.
Zoals bij alles in het onderwijs, is de balans essentieel. Zomaar smartphones verbieden is volgens mij niet de oplossing. In plaats daarvan moeten we kijken hoe we dit apparaat, dat toch al zo’n groot deel van het leven van jongeren uitmaakt, kunnen inzetten om het leren te verrijken en het onderwijs aantrekkelijker te maken.
Ik pleit er daarom voor dat scholen actief aan de slag gaan met het ontwikkelen van een smartphonebeleid dat bijdraagt aan digitale fitheid. Dit betekent niet alleen afspraken maken over wanneer en hoe smartphones worden gebruikt, maar ook leerlingen leren hoe ze digitale tools kunnen inzetten voor hun eigen groei.
Laten we smartphones zien als een verlengstuk van het moderne leren en ervoor zorgen dat leerlingen er verantwoordelijk mee om leren gaan. Zo wordt de smartphone in de klas geen afleiding, maar een zegen.